ینکه انسان‌ فانی است خبر جدیدی نیست. اما خبر جدید این است که در طول دو دهه‌ی گذشته افراد کلی دارایی دیجیتال که قبلاً هرگز وجود نداشت برای خود جمع کرده‌اند و بسیاری از ما شاید زمانی این سوال برایمان پیش بیاید که: بعد از مرگ‌مان بر سر سرویس‌های اجتماعی و اکانت‌های پیام‌رسان‌مان، همه آرشیوهای کلودِ ایمیل و عکس‌ها و نیز دامنه‌ها و وبسایت‌ها (دیگر کیف‌پول‌های مجازی و اکانت‌های پلت‌فرم‌های تجاری آنلاین را که نگوییم) چه می‌آید؟ پاسخ این سوال در ادامه مقاله‌ی حاضر است. با ما همراه شوید.

اکانت پسامرگی

در سال 2012 پدر و مادر دختری 15 ساله از برلین بعد از اینکه او خود را جلوی قطار انداخت و جان خود را از دست داد سعی کردند وارد اکانت فیسبوک او شوند. والدین او می‌خواستند بفهمند چه چیزی سبب شه دختران دست به خودکشی بزن. آن‌ها شک کرده بودند قلدری سایبری در کار بوده است. با این حال، اکانت از قبل به حالت “مانگار به رسم یادبود” درآمه بود و هیچکس نمی‌توانست بدان دسترسی پیدا کند. بعد از 6 سال کشمش در نهایت در سال 2018 دادگاه عالی آلمان حکم داد که وقتی حرف از ارث می‌شود، اکانت‌های رسانه‌های اجتماعی با نامه‌های شخصی و یادداشت‌های روزانه فرقی ندارند و باید به وُراث قانونی تحویل داده شود (در این مورد خاص منظور پدر و مادر دختر 15 ساله هستند). اما چرا این پروسه باید انقدر طول می‌کشید؟ چون صنعت آی‌تی با توصیف دارایی‌های دیجیتال موافق نیست. و همیشه دو استدلال مخالف وجود دارد:

اول اینکه فیسبوک و سایر سرویس‌ها به قوانین محافظت داده شخصی استناد می‌کنند (چنین داده‌هایی نمی‌توانند بدون اجازه دارنده به فرد سومی تحویل داده شود). درست است، دارنده در این پرونده فوت کرده اما افرادی که با آن‌ها پیام رد و بدل شده هنوز زنده‌اند و اجازه نداده‌اند مکاتبه‌شان خوانده شود. دلیل دیگر برای رد کردن درخواست وراث احتمالی این است که بسیاری از سرویس‌های دیجیتال تحت یک لایسنس محصولات خود را ارائه می‌دهند (بعنوان سرویسی با کارکرد موقتی). و قانون چینین “اجاره‌ای” را برای ارث لحاظ نمی‌کند. برای مثال در برخی کشورها نام‌های دامنه بر پایه‌ی توافق سرویس ثبت می‌شوند و خدمات مشمول وصیت متوفی نمی‌شوند.

قوانینی برای گورستان‌های دیجیتال

وقتی قوانین وراثت دارایی دیجیتال را پوشش ندهد، فقط باید به خط‌مشی شرکت و اقداماتی که وصیت‌کننده قبل از مرگش انجام داده امیدوار بود. برخی ثبت‌کنندگان دامنه انتقال دامنه به نزدیکان را ممکن می‌کنند به شرط اینکه داکیومنت‌های لازم ارائه شود. سایر خدمات نیز به تدریج شروع می‌کنند به معرفی خط‌مشی‌ای مشابه. تازه‌ترین نسخه‌های آی‌اواس به شما اجازه می‌دهد تا مخاطبی قدیمی را تعیین کنید- جانشین دیجیتالی که در صورت مرگ شما بتواند به اپل آی‌دی‌تان دسترسی داشته باشد. درست است، همه دارایی‌های دیجیتالی شما شاید برای وارث شما در دسترس نباشد. مشخصاً او نخواهد توانست به کتاب‌های آنلاین، فیلم‌ها، موزیک و سایر خریدهای دیجیتالی شما دسترسی داشته باشد (به یاد داشته باشید که کتاب دیجیتال کتاب نیست بلکه یک سرویس اجازه‌ای موقتی است!).

برای اکانت‌های گوگل، این قابلیت  Inactive Account Manager نامیده می‌شود. اگر حساب برای مدت طولانی غیرفعال باشد، جانشین تعیین شده شما به داده های شما دسترسی خواهد داشت (شما خودتان دوره عدم فعالیت را تعیین می‌کنید). فیسبوک چیزی مشابه برای یادبود حساب‌‌ها دارد. می‌توانید از قبل خواسته‌های پس از مرگ خود را در مورد حسابتان به شرکت اطلاع دهید: یا اینکه آن را به طور کامل حذف کنید، یا مخاطبین قدیمی را مشخص کنید که حساب به یاد ماندنی شما را مدیریت کنند. یا بهتر است – مراقب آن باشید:

آنها نمی توانند محتوای قدیمی را تغییر دهند، پیام‌ها را بخوانند یا دوستان خود را حذف کنند، بلکه فقط عکس نمایه شما را تغییر دهند، یادبودی ارسال کنند و به دوستان منتخب اجازه می دهند در یک فید یادبود ویژه ادای احترام بنویسند.علاوه بر این، مخاطبین قدیمی باید حساب فیسبوک خود را داشته باشند (بله، شبکه اجتماعی هرگز فرصتی را برای تقویت پایگاه کاربری خود از دست نمی‌دهد).

با این حال، قوانین از سرویسی به سرویس دیگر متفاوت است، هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. در حال حاضر ده‌ها میلیون حساب رسانه اجتماعی متعلق به افرادی است که دیگر در بین ما نیستند. و تا کنون همه آنها یادبود نشده‌ساند. از این گذشته، مانند حذف یک حساب کاربری، باید اسنادی را که مرگ مالک را اثبات می کند به سرویس ارائه دهید (اینستاگرام، لینکدین و سایر شبکه های اجتماعی قوانین مشابهی دارند). اما در بسیاری از موارد، اقوام و گاه افراد کاملاً غریبه، از محبوبیت متوفی برای اهداف خود استفاده می‌کنند. و خود شبکه های اجتماعی به طور خودکار از ما دعوت می کنند تا تولد آن مرحوم را تبریک بگوییم یا ناخواسته با خاطرات دردناکی مواجه شویم. این امکان وجود دارد که در متاورس‌های مجازی آینده، انبوهی از مردگان مانند بدترین نوع فیلم آخرالزمان زامبی در خیابان‌ها پرسه بزنند!

تا وقتی زنده‌ایم باید کاری کرد!

بگذارید خلاصه کنیم. راهکاری تمام‌عیار که همه مشکلات را چاره کند وجود ندارد اما می‌توانیم هر یک به تنهایی از دارایی‌های دیجیتال خود محافظت کنیم:

–         شاید بهتر باشد برای خود وکیلی بگیرید و مشخص کنید چقدر دارایی دیجیتال دارید و چه کسانی از آن‌ها ارث می‌برند. حتی اگر قانون ارث کشور شما چنین دارایی‌هایی را پوشش ندهد شاید وصیت‌نامه بتواند به مشاجرات خاتمه دهد.

–         در مورد خط‌مشی میراث هر سرویس دیجیتالی که استفاده می‌کنید تحقیق کنید و متوجه شوید در تنظیمات یا قراردادها چه چیزهایی باید ذکر شود. برای مثال وجوه کیف‌پول‌های مجازی می‌توانند بدون اقدامات اضافی به وراث به حق منتقل شوند زیرا موارد پولی را قانون ارث کاور می‌کند اما در مورد ایمیل‌ها و انواع مختلف ذخیره‌گاه دیجیتالی و شبکه‌های اجتماعی شاید راه‌اندازی مخاطب قدیمی در سرویس کاری منطقی باشد. برای انجام این کار باید دستورالعمل‌های هر سرویس مشخص را خوانده و دنبال کنید.

–         وراث شما به نوبه خود باید وند دسترسی به هر یک از این سرویس‌ها را بررسی کنید. اگر مخاطب مشخصی را تعیین کردید باید داکیومنت یا کد الکترونیکی خاصی را بسته به قوانین سرویس مربوطه ارائه دهند.

–         بسیاری از سرویس‌ها (مانند توییتر، اینستاگرام ولینکدین) دسترسی اکانت کاربر متوفی را به هیچکس نمی‌دهند. شاید بنا به درخواست اقوام اکانت حذف یا به حالت یادبود دربیاید اما حتی همین هم نیازمند مستندسازی‌های صحیح است. و در برخی موارد خاص نیاز است در دادگاه نیز حقوق خود را ثابت کنید.

کارشناسان تیم تحقیق و تحلیل جهانی کسپرسکی (GReAT)، مارکو پریوس (معاون مدیر) و دن دیمتر (محقق ارشد امنیت)، در جلسه “زندگی دیجیتال و مرگ فیزیکی” خود در کنفرانس RSA 2023، تعدادی از عوامل اضافی را برای ما –که باید در زمان حیات‌مان مد نظر قرار گیرند- مطرح کردند.

لازم است از قبل تصمیم بگیرید که چه نوع داده ای را می خواهید به ارث ببرید، در چه قالبی و در چه رسانه ای داده‌ها ذخیره شوند. متأسفانه، طول عمر رسانه های ذخیره سازی مدرن 5 تا 30 سال است، بنابراین آرشیوهای دیجیتال باید به طور دوره ای به روز شوند و به رسانه‌های مدرن تر منتقل شوند. زیاد به فضای ذخیره‌سازی کلود متکی نباشید: در 10 سال گذشته چند مورد از آنها بسته شده‌اند؟

اگر حافظه دیجیتال شما حاوی اسناد در قالب های اختصاصی باشد، برای باز کردنشان از نرم‌افزارها محافظت کنید.  تصور کنید اسناد ارزشمندی دارید، مثلاً SuperCalc یا سایر فرمت های قدیمی. یا اسناد را به فرمت‌های باز مدرن تبدیل کنید، یا نسخه‌هایی از نرم‌افزاری که می‌تواند آنها را باز کنند، پیوست کنید. همین امر در مورد هر سخت افزار تخصصی که ممکن است برای دسترسی به داده های شما مورد نیاز باشد صدق می کند.

شرح مفصلی از همه چیزهایی که جمع آوری کرده‌اید، محل قرارگیری و نحوه استفاده از آن را شامل کنید. علاوه بر توضیحات متنی، خوب است اگر ضبط‌های ویدیویی یا صوتی –و نیز دستورالعمل‌های داده‌شده- که واضحاً درخواست‌های شما را نظر به آنچه باید در مورد میراث دیجیتالی شما انجام شود شرح می‌دهد بیافزایید.

پسوردها، کلیدهای خصوصی و سایر ابزارهای دسترسی به داده‌های رمزگذاری‌شده و خصوصی را در مکانی امن و جداگانه نگه دارید. نکته مهم دیگر اینکه در وصیت خود هرگز پسوردها و کلیدهای خصوصی را نگذارید. وصیت‌ها در برخی کشورها یک امر عمومی محسوب می‌شوند. مطمئن‌ترین راهکار این است که در صندوق مجزای دیجیتالی مانند Kaspersky Password Manager آن‌ها را ذخیره کنید و برایش پسورد مستر بگذارید. در این صورت دسترسی به چنین ذخیره‌گاهی با دستورالعمل‌های پسامرگی به فردی مورد اطمینان منتقل می‌شود. برای مثال: «همه‌چیز را حذف کن». نکته مهم این است که باید فرد مناسب را برای این کار پیدا کرد. نمونه‌اش ولادیمیر نابوکوو: دستور داده بود دست‌نوشته آخرین رمان نیمه‌تمامش را امحا کنند اما همسرش سرپیچی کرد و پسرش دست‌نوشته‌های پدر را در مجله پلی‌بوی منتشر کرد!

منبع: کسپرسکی آنلاین (ایدکو)

کسپرسکی اسم یکی از بزرگترین شرکتهای امنیتی و سازنده آنتی ویروس است که برخی از کاربران اشتباهاً این شرکت و محصولات آنتی ویروس آن را با عناوینی نظیر کسپرسکای،کاسپرسکی، کسپراسکای، کسپراسکای، و یا کاسپراسکای نیز می‌شناسد. همچنین لازم به ذکر است مدیرعامل این شرکت نیز یوجین کسپرسکی نام دارد.