در آموزش‌وپرورش فناوری‌های متعددی به کار گرفته شده‌اند که واقعیت افزوده یکی از آن‌هاست. این فناوری به یادگیرندگان اجازه می‌دهد ترکیبی از دنیای واقعی و مجازی را در یک دستگاه تلفن همراه داشته باشند و به یادگیری در محیط یادگیری دلخواه برسند. در چند سال اخیر، با توجه به توانایی این ابزار در ایجاد فضای قدرتمند آموزشی و یادگیری در حوزههای علمی و در سنین متفاوت، مطالعات مختلفی انجام پذیرفته است که در اکثر آن‌ها خلق دانش، بهبود وضعیت تحصیلی، مهارتآموزی، پرورش خلاقیت، کاهش بار شناختی، قدرت تحلیل و خلق ایده، در وضعیت بهتری نسبت به روش سنتی قرار داشته‌اند. اما اینکه آیا این فناوری برای همه سیستم‌های آموزشی، همه مخاطبان و همه نوع محتوایی قابلیت به‌کارگیری دارد یا خیر، سؤالاتی هستند که این نوشته در پی پاسخگویی به آن‌هاست.

سیستم آموزشی چگونه است؟

در برخورد با فناوری واقعیت افزوده می‌توان دو گونه سیستم آموزشی را مطرح کرد: سیستم آموزشی باز و سیستم آموزشی بسته. در ادامه درباره هر سیستم شرح می‌دهیم:

سیستم آموزشی بسته

سیستم آموزشی بسته سیستمی است که در آن امکان انعطاف در همه ابعاد و وجوه به حداقل می‌رسد و برنامه‌ریزی به‌طور متمرکز انجام می‌گیرد. در بحث آموزش‌های مبتنی بر واقعیت افزوده نیز، با تبعیت از ویژگی‌های سیستم آموزشی بسته، از هدست‌های واقعیت مجازی به‌عنوان وسیله‌هایی برای آموزش استفاده می‌شود. منطق این کار ساده است. دانش‌آموزان هدست‌ را روی سر می‌گذارند، از درس‌های سه‌بعدی تعاملی طراحی‌شده لذت می‌برند و امکان دخل و تصرف در محتوای تولیدشده را ندارند.

 

سیستم آموزشی باز

سیستم آموزشی باز سیستمی است که ضمن برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته توسط مسئولان مربوطه، به ذی‌نفعان اعم از استان‌ها، مدیران و معلمان، با توجه به شرایط محلی و امکانات در اختیار، اجازه ایجاد تغییراتی در برنامه داده می‌شود. در بحث از آموزش‌هایی که با استفاده از فناوری واقعیت افزوده صورت می‌گیرند، باز بودن سیستم به معنی استفاده از فناوری واقعیت افزوده به‌عنوان ابزاری برای حمایت و پیشبرد آموزش‌های روزمره است. این فناوری در جمع‌آوری اطلاعات خارجی برآمده از معلمان، هم‌سالان و اشخاص دیگر توانمند است. بدین‌وسیله، واقعیت افزوده فرایندهای یادگیری را پیشرفت می‌دهد و خود را به‌گونه‌ای منطبق می‌کند که برای نیازهای هر یادگیرنده به‌طور جداگانه متناسب‌سازی شود.

مخاطب کیست؟

یکی از پدیده‌های طبیعی مشهود در تمام ساختارهای جوامع انسانی، وجود تفاوت است. هر نظام آموزشی سالم، انسانی و کارآمد، این تفاوت‌ها را به شکلی طبیعی از توانایی‌ها و قابلیت‌ها دریافت و ادراک می‌کند. وجود تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان از نظر هوش، شخصیت، استعداد، پیشرفت تحصیلی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی، و قدرت یادگیری، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که معلمان در کلاس‌های درس خود با آن مواجهند، چرا که آنان به تجربه دریافته‌اند شیوه برخورد با یادگیرندگان مختلف و نیز پیروی از روش تدریسی خاص، نمی‌تواند برای همه دانش‌آموزان به‌طور یکسان مفید باشد. در طی قرن‌ها و سالیان دراز، نسل‌های مختلفی از انسان‌ها به منصه ظهور رسیده‌اند. به‌‌طور طبیعی، یادگیرندگان نیز با توجه به نسلی که در آن متولد‌شده و رشد کرده‌اند، نسبت به نسل قبل از خود تفاوت‌های بسیاری نشان داده‌اند. به یادگیرندگان نسل امروزی، «نسل شبکه» گفته می‌شود.

نسل شبکه نسلی است که در برهه زمانی خاصی متولد شده است، تحت‌تأثیر تجربه‌های مشترک در زمینه رویدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، ویژگی‌های رفتاری خاصی در آن‌ها شکل‌گرفته و ارزش‌ها و تفکرات خاصی بر زندگی‌شان حاکم شده است. در این باره می‌توان گفت، هر نسلی ارزش‌های کاری خاص خود را دارد که برخی از باورها و ارزش‌های کاری نسل شبکه عبارت‌اند از: خودراهبری، لذت‌گرایی و تهییج. به‌علاوه، این نسل به نقش فناوری در زندگی کاری‌ باور شدیدی دارد و انجام چند کار به‌صورت هم‌زمان و تیم‌محوری را ارزش می‌داند (کیلبر و اُحمر، 2014).

 افراد نسل شبکه معتقدند، یادگیری و دسترسی به اطلاعات آزاد حق اساسی آنان است و استفاده از رسانه‌های دیجیتال پیشرفته، از جمله واقعیت افزوده، در قلب درخواست‌ها و اندیشه‌های آن‌ها جای گرفته است. ویژگی‌های نسل شبکه که بیانگر طرز فکر این نسل است، شامل این موارد است:

با توجه به توضیحات گفته شده و ویژگی‌هایی که برای یادگیرندگان این نسل ذکر شد، کاملاً مشهود است که به‌کارگیری فناوری واقعیت افزوده نه‌تنها برای این یادگیرندگان مفید و مثمرثمر است، بلکه خود آن‌ها نیز با اشتیاق از آن استقبال می‌کنند.

 

درس چیست؟

فناوری واقعیت افزوده درس‌ها را ارزشمندتر می‌کند، چرا که تشخیص می‌دهد زمان نشان‌دادن اطلاعات فرا‌‌متنی مربوط به موضوع درس چه وقت است.

اثربخشی به‌کارگیری فناوری واقعیت افزوده در اغلب درس‌ها مورد تحقیق قرار گرفته و موفقیت آن با شدت و ضعف‌های متفاوت در درس‌های گوناگون نشان داده شده است. آنچه زمینه را برای موفقیت بیش از پیش این فناوری فراهم می‌کند، ماهیت درس است. درس‌هایی از جمله علوم تجربی، درس‌های آزمایشگاهی و شیمی، فیزیک، و اغلب درس‌های فنی‌و‌حرفه‌ای برای بهره‌مندی بیشتر از امکانات فناوری واقعیت افزوده مستعدترند و انعطاف بیشتری از خود نشان داده‌اند.

جمع‌بندی

آینده واقعیت افزوده، و جایگاه و کاربردهای آن در عرصه آموزش بسیار گسترده و غیرقابل‌پیش‌بینی است. بدون شک در ماه‌ها و سال‌های پیش رو شاهد جهش‌های قابل توجهی در فناوری واقعیت افزوده (AR) خواهیم بود. واقعیت افزوده با در اختیار گذاشتن تمامی امکانات به‌روز خود، شرایط ایجاد محیط آموزشی یادگیرنده‌محور را فراهم ساخته است. این فناوری همکاری از راه دور را افزایش می‌دهد، اطلاعات یاددهندگان و یادگیرندگان را در مکان‌های مختلف به اشتراک می‌گذارد و با اشتراک یک محیط یادگیری مجازی که با اشیای مجازی و مواد آموزشی ایجادشده، تعامل را ممکن می‌کند. طبق آخرین نظریه‌های یادگیری، مؤثرترین روش‌های یادگیری در بافت معنادار و تکالیف واقعی مفهوم می‌یابد. این بدان معنی است که واقعیت افزوده می‌تواند به یادگیری عمیق یادگیرندگان منجر شود.

پی‌نوشت

1. Augmented Reality

منابع

1. Kilber, J., Barclay, A., & Ohmer, D. (2014). Seven tips for managing generation Y. Journal of Management Policy and Practice, 15(4), 80

2. Leung, L., & Lee, P. S. (2012). The influences of information literacy, internet addiction and parenting styles on internet risks. New Media & Society, 14(1).